Co oznaczają kolory przewodów elektrycznych?

W instalacjach elektrycznych nic nie jest (a przynajmniej nie powinno) być przypadkowe. Każda żyła przewodu pełnić ma ściśle określoną funkcję, opisywaną za pomocą odpowiedniego koloru. W tym artykule wyjaśnimy ci, jak odczytywać barwy poszczególnych żył przewodów, przeznaczonych do obwodów zarówno prądu zmiennego, jak i stałego, używanego m.in. w coraz popularniejszych systemach inteligentnego domu i zasilaczach do lamp. Bez zbędnego przedłużania – do dzieła.

Typy przewodów w domowych instalacjach elektrycznych

Zaczniemy od podstaw, czyli tego, jak właściwie zbudowane są przewody, wykorzystywane w typowych domowych instalacjach elektrycznych. Podstawę każdej z nich stanowią przewody YDY (okrągłe) i YDYp (płaskie) 1,5 lub 2,5 mm², przeznaczone odpowiednio do zasilania oświetlenia i gniazdek. Oznaczenia te informują nas o tym, że zarówno powłoka, jak i izolacja żył zostały wykonane z polwinitu, czyli tworzywa sztucznego, wykazującego się wysoką odpornością m.in. na działanie tlenu, płomienia i promieni UV. Litera “D” oznacza, że mamy do czynienia z żyłami miedzianymi w formie drutu.

Rzadziej stosowanym rozwiązaniem są przewody OMY, czyli oponowe, mieszkaniowe, o żyłach miedzianych wielodrutowych i izolacji oraz powłoce z polwinitu. Stosuje się je m.in. do zasilania urządzeń RTV, takich jak lodówki, pralki czy płyty indukcyjne (pod warunkiem, że nie występuje ryzyko zetknięcia się ich z gorącymi elementami).  

Kolory przewodów elektrycznych w obwodach prądu przemiennego

W typowym jednofazowym obwodzie oświetleniowym lub gniazdkowym spotkamy się z przewodem o trzech izolowanych żyłach:

• fazowej (L),
• neutralnej (N),
• ochronnej (PE).

Przewód fazowy L

Przewód fazowy oznaczany jest zazwyczaj kolorem brązowym lub czarnym, rzadziej czerwonym lub szarym. Przepływa przez niego prąd przemienny o napięciu 230 V. Kategorycznie zabrania się, by przewód ten, znajdujący się podczas normalnej pracy pod napięciem, oznaczany był kolorem niebieskim (zarezerwowanym dla przewodu neutralnego) lub żółto-zielonym (przeznaczonym dla przewodu ochronnego). W przypadku instalacji trójfazowych – np. dla kuchenki indukcyjnej – stosuje się przewody pięciożyłowe z następującymi oznaczeniami dla poszczególnych faz według normy PN-HD 308 S2:2007:

• faza pierwsza (L1) – kolor brązowy;
• faza druga (L2) – kolor czarny;
• faza trzecia (L3) – kolor szary.

Przewód neutralny N

Kolor niebieski (i tylko on) stanowi zaś dla nas informację o tym, że mamy do czynienia z przewodem neutralnym. Żyła ta połączona jest z punktem neutralnym transformatora sieci energetycznej i uziemiona, co oznacza, że napięcie na niej powinno wynosić 0 V. W instalacjach starego typu, montowanych jeszcze za czasów komunizmu, możemy spotkać się z układem zasilania TN-C, w których to przewód neutralny był połączony z przewodem ochronnym, pełniąc jednocześnie obie te funkcje pod oznaczeniem PEN. Ochrona przed pojawieniem się napięcia na obudowie urządzenia była wtedy realizowana przez wykonanie “mostka”, czyli połączenie wtyku neutralnego gniazdka z bolcem, przeznaczonym dla przewodu ochronnego. Obecnie instalacje TN-C zostały całkowicie wyparte przez system TN-S (z osobnym przewodem ochronnym) i według norm nie powinny być montowane w mieszkaniach.

Przewód ochronny PE

Ostatnia, żółto-zielona żyła (w proporcjach kolorów 30% do 70% według normy IEC 60446), pełni rolę przewodu ochronnego (PE). Jest on podłączony do zakopanego w ziemi stalowego płaskownika lub drutu. Poza funkcją ochronną jest często niezbędny do zasilania różnych urządzeń elektrycznych, takich jak zasilacze komputerowe. Przewód ten połączony jest z metalowymi elementami urządzenia i pełni rolę ochrony poprzez samoczynne wyłączanie zasilania (SWZ). W przypadku, gdy np. nasza pralka ulegnie uszkodzeniu i na jej obudowie pojawi się napięcie elektrycznie, przez przewód zacznie płynąć prąd, powodując zadziałanie wyłącznika nadprądowego i różnicowo-prądowego.

Kolory przewodów elektrycznych w obwodach prądu stałego

Dynamiczny rozwój technologii inteligentnych domów oraz upowszechnienie się energooszczędnych źródeł światła LED sprawił, że obwody prądu stałego zaczęły pojawiać się w naszych domach coraz częściej. Powszechnie spotkamy się z nimi m.in. w zasilaczach do lamp, pracujących przy napięciu znamionowym 12 V lub niższym. W dużym uproszczeniu urządzenia te składają się z obniżającego napięcie transformatora sieciowego oraz dwupołówkowego prostownika diodowego – nazywanego mostkiem Graetza – prostującego przebieg prądu.

W instalacjach tego typu przewód o potencjalne dodatnim (+) oznaczany jest kolorem czerwonym, a potencjał ujemny (-) – kolorem czarnym bądź niebieskim. W zależności od producenta kolory te mogą się różnić – z tego też powodu należy zwracać szczególną uwagę na oznaczenia, znajdujące się na urządzeniu. Trzeba mieć świadomość, że zamiana przewodów w większości przypadków skutkuje bowiem uszkodzeniem lampy lub innego sprzętu.